PRZYGOTOWANE OTOCZENIE

„Zadaniem rodziców i nauczycieli jest organizowanie takiego otoczenia w domu, przedszkolu i szkole, aby wspierać rozwój dziecka. […] Otoczenie stanowi tu tło prawdziwego, wewnętrznego rozwoju.”

Otoczenie dziecka jest w pedagogice Marii Montessori rozumiane bardzo szeroko. To nie tylko budynek i sale przedszkolne, ich wyposażenie, znajdujące się w salach rośliny i zwierzęta, ale też zgromadzony w nich materiał rozwojowy. To także osoba nauczyciela oraz sposób, w jaki organizuje on pracę – stwarzając dzieciom możliwość działania przez doświadczenie.

Zarówno przestrzeń, jak i materiał rozwojowy w placówkach Montessori są zaprojektowane i zorganizowane w taki sposób, by zaspokoić naturalną potrzebę aktywności, ruchu i manipulowania. W myśl zaleceń Marii Montessori, otoczenie zawiera liczne „impulsy” mające pobudzić dziecko do pro rozwojowego działania, sprzyjając jednocześnie koncentracji, dzięki czemu stwarza optymalne warunki do wystąpienia zjawiska polaryzacji uwagi.

„Nie tylko materiał do kształcenia zmysłów, lecz także całe otoczenie przygotowane jest tak, by zachęcać dzieci, dokładnie tak samo jak w naturze kolorowe płatki kwiatów przyciągają owady, które mają wyssać ukryty w nich nektar.”

Proste formy, jasne i jednolite kolory oraz naturalne materiały w wystroju sal przedszkolnych, tworzą ciepłą, przyjazną atmosferę oraz zachęcają dzieci do aktywności, przyciągając ich uwagę. W uporządkowanej przestrzeni łatwo dostrzec nieład, a na jasnym tle zabrudzenie – dzięki temu, podobnie jak pomoce rozwojowe umożliwiają samodzielne zauważenie i skorygowanie błędu, tak i przestrzeń w przedszkolu Montessori zachęca do utrzymania otoczenia w porządku i czystości.

Nauczyciel dba o to, by otoczenie było dla dziecka atrakcyjne. Jeśli zauważy u któregoś z wychowanków szczególne zainteresowanie jakimś zagadnieniem – nie tylko sam zgłębia temat, ale też przygotowuje odpowiednie pomoce. Nie ma dwóch takich samych sal – w przedszkolach Montessori otoczenie jest żywe i dostosowane do indywidualnych potrzeb dzieci.

Pedagogika Montessori unika nadmiaru przedmiotów. W przedszkolach nie znajdziemy zazwyczaj plastikowych, grających i migających zabawek, które zalewają dziś witryny dziecięcych sklepów. Staranny dobór pomocy pozwala uniknąć chaosu oraz sprawia, że niemalże każdy przedmiot, znajdujący się na wyciągnięcie ręki dziecka, może uczynić je odkrywcą i pozwoli kroczyć naprzód z wewnętrzną siłą, będącą źródłem głębokiej satysfakcji. Pomoce charakteryzuje wysoka jakość wykonania oraz naturalne surowce (najczęściej drewno). Są one uporządkowane tematycznie, a cała przestrzeń jest zagospodarowana w sposób czytelny dla dziecka.

Pewnego dnia Maria Montessori przyszła do szkoły spóźniona. Stojąc w drzwiach zobaczyła dzieci wyjmujące przedmioty z  szafy, której poprzedniego dnia nie zamknęła jej asystentka. To samoistne zainteresowanie otoczeniem i naturalna potrzeba aktywności stały się podwaliną jej metody. Dzieci mogły od tej pory samodzielnie wybierać pomoce umieszczone nisko, na ogólnodostępnych regałach.

Przygotowanie otoczenia dziś także przejawia się w dostępności wszystkich przedmiotów. Regały ustawione są w taki sposób, aby dzieci mogły swobodnie do nich sięgać, a przestrzeń jest uregulowana zrozumiałymi dla dzieci zasadami i zakazami, które są przez nauczycieli konsekwentnie przypominane. Każda pomoc rozwojowa znajduje się w zasięgu dziecięcych rąk, nie stanowi jednak zagrożenia dla bezpieczeństwa dzieci. Każda ma także swoje miejsce, aby dzieci korzystając z nich kształtowały poczucie odpowiedzialności za siebie i otoczenie.